اقتصاد دانش بنیان

در جست و جوی منابع عظیم انرژی، مواد معدنی و غذا

موضوع رباتهاي زيرسطحي و غوص زير آب از اهميت ويژه برخوردار است و جا دارد در حوزه علم و صنعت به آن پرداخته شود و سرمايهگذاريهاي لازم صورت گيرد. همانگونه که مي دانيم بخش اعظمي از سياره زمين توسط آب پوشيده شده و لذا منابع عظيمي از انرژي، غذا و مواد معدني در دل درياها و اقيانوسها نهفته است. به علاوه نقش درياها در حمل و نقل دريايي و تجارت منطقهاي و جهاني، حوزههاي امنيت منطقهاي، بينالمللي، نظامي و ساير موارد مرتبط با دريا، در سطح و زيرسطح، انکارناپذير است. در آينده جهاني تمدنهايي ميتوانند به حيات خود ادامه دهند که عرصههاي مختلف دريا را تحت پوشش و کنترل داشته باشند.

بنابراين با محدود شدن منابع خشکيها، چارهاي جز کند و کاو درياها و اقيانوسها نيست. غوص زير آب براي انسان چه توسط ماشين و چه به صورت طبيعي و حمل کپسول داراي محدوديت و خطراتي است. به علاوه برخي ماموريتها لازم است توسط ماشينهاي خودگردان انجام گيرد. بنابراين موضوع رباتهاي زيرسطحي و غوص زير آب از اهميت ويژه برخوردار است. فناوريهاي مرتبط با اين حوزه شامل سه گروه اصلي وسايل با سرنشين يا اصطلاحا Manned Submersible Vehicles و زيرسطحي کنترل از راه دور يا Remotely Operated Vehicles و وسايل خودگردان يا همان Autonomous Underwater Vehicles هستند. در نوع اول، وسيله مانند يک زيرسطحي يا زيردريايي سرنشيندار است که حداقل دو نفر را حمل ميکند که يک نفر وظيفه هدايت زيرسطحي را بر عهده دارد و نفر دوم همکار او است و چنانچه زيرسطحي مجهز به بازو باشد، اپراتور بازو خواهد بود.اين نوع زير سطحي به دليل ظرفيت انساني و تجهيزاتي محدود و نيز امکان به خطر افتادن جان انسانهاي داخل آن از محدوديتهاي زيادي برخوردار است و بهندرت مورد استفاده قرار ميگيرد و در ابعاد بزرگ همان فناوري زيردريايي است که البته در اختيار کشورهاي قدرتمند جهان است.

نوع دوم که يک زيرسطحي کنترل از راه دور است، داراي نوع رايج کنترلپذير توسط کابل ارتباطي است و از طريق کابل متصل به آن و اپراتوري که روي شناور پشتيبان است، از سطح کنترل ميشود و براي ماموريتهاي با رنج سفر کوتاه در حد چند ده متر مناسب است. زيرا براي مسافتهاي طولاني و در محيطهاي واقعي امکان به دام افتادن وسيله هنگام گيرکردن کابل يا قطع کابل وجود خواهد داشت و لذا در ماموريتهاي دوربرد با مشکلات جدي روبهرو است. نوع سوم از آنجا که خودگردان است، بدون نياز به اپراتور مستقر در شناور پشتيبان و بدون مشکل محدوديت عملکرد کابل بهراحتي براي فواصل طولاني قابل بهرهبرداري است. البته اين نوع وسيله نيازمند فناوريهاي بسيار پيشرفته براي کنترل و هدايت است و در اختيار کشورهاي پيشرفته و پيشتاز علم و صنعت. در ايران در سالهاي اخير تحولات قابل توجهي توسط برخي موسسات علمي و تحقيقاتي و دانشگاهها در حوزه رباتهاي زيرسطحي کابلي که همان نوع دوم است، انجام شده و برخي از اين رباتها در صنايع سکو و فراساحل تا حدودي به خدمت گرفته شدهاند که قابل تقدير است؛ ولي عملا در حوزه رباتهاي زيرسطحي خودگردان هيچ محصول تحقيقاتي و کاربردي قابل تاملي به جامعه علمي و تحقيقاتي و صنعتي کشور معرفي نشده و لازم است به موازات توسعه رباتهاي کابلي کنترل از راه دور، در زمينه رباتهاي زيرسطحي خودگردان سرمايهگذاريهاي لازم صورت گيرد.صنايع فراساحل و نفت و گاز، شيلات و محيطزيست، سکوها و زيردرياييها و کليه صنايعي که پيوندي با دريا و آب دارند، ميتوانند از مشتريان يا کارفرمايان اين فناوري باشند. به عنوان مثال در حوزه بازرسي سازههاي فراساحل توسط رباتهاي زيرآبي، از هرکدام از انواع کنترل از راه دور يا در صورت نياز، خودگردان ميتوان استفاده کرد.

در حوزه شناسايي و ثبت توپولوژي کف درياها ميتوان از اينگونه رباتها بهره برد. براي مواردي از قبيل تجسس در حوزههاي امنيتي سواحل و درياها نيز رباتها کاربرد دارند. در خصوص تصويربرداري و شناسايي کابلها و لولههاي زير آب و موارد مشابه ديگر ميتوان اولويتهايي را نام برد. در واقع اولويتهاي کشور را ميتوان در حوزههاي کلي بازرسي، تجسس و امنيت، صنايع ساحلي و فراساحل، شناورها و بازرسيهاي مربوطه، حوزههاي نفت و گاز، منابع انرژي و ساير منابع، مواد معدني و کانيها، تصويربرداري و شناسايي اعماق درياها با استفاده از تجهيزات اسکن، ثبت تصاوير و توپولوژي اعماق و بستر درياها و موارد مرتبط ديگر تعريف کرد. 

منبع: مجله دانش بنیان